دیوان حافظ

دیوان حافظ کتابی است مشتمل بر همه اشعار باقی‌مانده از حافظ. بیشترِ این شعرها به زبان فارسی است، اما اشعار ملمع (به زبان فارسی و عربی) و یک غزل تمام‌عربی هم در آن به‌چشم می‌خورد. مهم‌ترین بخش این دیوان غزلیات است. شعرهایی در دیگر قالب‌های شعری مانند قطعه، قصیده، مثنوی و رباعی هم در این دیوان هست. هیچ نشانه‌ای مبنی بر نابودی بخش عمده‌ای از اشعار حافظ در دست نیست و علاوه بر این، حافظ در زمان حیاتش شهرت زیادی داشته است. بنابراین، تعداد شعرهای موجود در دیوان نشان می‌دهد که او شاعر پرکاری نبوده است. شمار همهٔ غزل‌هایی که به طور کلی پذیرفته شده‌اند، کمتر از پانصد غزل است.

به احتمال زیاد، دیوان حافظ را نخستین بار پس از مرگ او، محمد گلندام گردآوری کرده است. البته بعضی گزارش‌های تأییدنشده حاکی از آن است که حافظ دیوان خود را در ۷۷۰ هجری قمری، یعنی بیش از بیست سال پیش از مرگش ویرایش کرده است، اما هیچ دست‌نویسی از این نسخه وجود ندارد. چندین نسخهٔ خطی شناخته‌شده در ایران، اروپا و جاهای دیگر موجودند که تاریخ آن‌ها از ربع دوم و سوم سدهٔ پانزدهم میلادی، یعنی از سی تا شصت سال پس از مرگ شاعر است و قابل اطمینان‌ترین آن‌ها کمتر از پانصد شعر دارند؛ درحالی‌که نسخه‌های بعدتر دارای شش‌صد شعر و فراتر از آن‌اند. در شعرِ حافظ از ۲۳ وزن و ده بحرِ عَروضی استفاده شده است. دیوان حافظ کتابی مشتمل بر همه اشعار باقی‌مانده از حافظ است.

درباره نویسنده

خواجه شمس‌ُالدین محمدِ بن بهاءُالدین محمد حافظِ شیرازی (زادهٔ 727 هجری قمری – درگذشتهٔ 792 هجری قمری)، مشهور به لِسان‌ُالْغِیْب، تَرجُمانُ‌الْاَسرار، لِسان‌العرَفا و ناظِم‌الاولیا، شاعر فارسی‌زبانِ سدهٔ هشتم هجری قمری در شیراز است. بیشتر شعرهای او غزل است. در سده‌های هجدهم و نوزدهم میلادی اشعار او به زبان‌های اروپایی نیز ترجمه شد و نامش به محافل ادبی جهان غرب نیز راه یافت. هر سال در بیستم مهر، مراسم بزرگداشت حافظ در آرامگاهش در شیراز، با حضور پژوهشگرانی از اقصا نقاط دنیا برگزار می‌شود.